CẤU TRÚC NGỮ PHÁP-TỪ VỰNG HÓA: VẤN ĐỀ BẤT TƯƠNG ĐƯƠNG
TRONG DỊCH
Nguyễn Phước Vĩnh Cố
Một trong những vấn đề khác về bất tương đương (problems of non-equivalence) ở cấp độ từ vựng, khá phổ biến trong dịch thuật là ‘từ vựng ở ngôn ngữ gốc (source language) có thể diễn đạt một khái niệm cũng có ở ngôn ngữ đích/dịch (target language) nhưng ở ngôn ngữ đích/dịch lại không được từ vựng hóa (lexicalized), nói rõ hơn là ‘không có từ vựng ở ngôn ngữ đích/dịch để diễn đạt khái niệm đó’. Ở tiếng Việt, có các từ vựng như ‘cắt tóc’, ‘chụp hình/ảnh’… nhưng ở tiếng Anh lại có thể thay thế bằng cấu trúc ngữ pháp (grammaticalized) ‘to have one’s hair cut’, ‘to have one’s photo taken’ như ‘I must have my hair cut’ (Tôi phải (đi) cắt tóc). Vì vậy, câu sau đây trên một trang website ở một đại học phía Nam, người dịch đã không nắm được vấn đề ‘bất tương đương’ trong dịch nói trên:
Văn bản tiếng Việt:
Bà Đoàn Thị Minh Giang, Lãnh sự danh dự Cộng hòa Rumani tại Tp HCM và bà Dương Thúy Đình, Tổng Lãnh Sự quán New Zealand tại Tp HCM ‘chụp hình’ lưu niệm với các bạn sinh viên đến từ trường đại học nữ Seoul.
Văn bản dịch tiếng Anh:
Mrs Doan Thi Minh Giang, Honorary Consul of Rumania in HCM City and Mrs Duong Thuy dinh, New Zealand consulate General ‘took a memorial photo’ with students of Seoul women university.
Như đã nói, từ vựng ‘chụp hình’ có thể thay thế bằng cấu trúc ngữ pháp ‘to have one’s photo taken’ nên câu trên nên viết /dịch ‘Mrs Doan Thi Minh Giang, Honorary Consul of Rumania in HCM City and Mrs Duong Thuy dinh, New Zealand consulate General had a memorial photo taken’ with students of Seoul women university. Tuy nhiên, nhờ sự tiến bộ của công nghệ, ở tiếng Anh nay đã có từ vựng ‘to take a selfie’ (chụp ảnh ‘selfie’ như trong câu ‘President Barrack Obama took/takes a selfie with Mr A.’
#translation
* tính từ ‘memorial’: kỉ niệm (?) khi đi với ‘photo’ ở đây cũng là một vấn đề của dịch thuật, có lẽ sẽ bàn trong một bài khác về ‘Tính Kết Hợp Trong Dịch Thuật’ (Collocation in Translation)
Nguyen Phuoc Vinh Co 
Chào anh Đại. Rất vui khi biết được anh trên Diễn Đàn này. Nếu anh có niềm đam mê với tiếng Anh thì tôi có mở một NHÓM NGHIÊN CỨU NGÔN NGỮ VĂN HÓA VÀ DỊCH THUẬT ở Facebook mời anh tham gia cọng tác. Thân
Cảm ơn đã hồi âm. Cho tui hỏi một chút nhé? Anh là bà con cùng vai vế với NGUYỄN PHƯỚC VĨNH TRANG (s.1957) NHÀ SÁCH ƯNG HẠ chứ?
ÔNG GIÀ TUI GỐC MIỀN BẮC. BÀ GIÀ TUI NÔNG THÔN HUẾ. TUI SINH RA VÀ LỚN LÊN Ở AN CỰU HUẾ. MỌI NGƯỜI NGHĨ TUI LÀ NGƯỜI HUẾ. TUI MUỐN MANG DANH VỌNG VỀ CHO XỨ HUẾ. NHƯNG Ở TPHCM NÀY TUI BỊ BẠC ĐÃI GHÊ GỚM. MONG RẰNG TRƯỚC KHI LÌA CÕI ĐỜI NÀY, TUI XIN ĐỂ LẠI MỘT SỐ TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU HỌC TIẾNG ANH DỄ HIỄU.