TỪ ĐƠN ‘MARINES’, TỪ GHÉP ‘LEATHERNECK’, ‘NAVAL INFANTRY’ & PHƯƠNG THỨC CHUYỂN ĐỔI TỪ LOẠI (TRANSPOSITION)

TỪ ĐƠN ‘MARINES’, TỪ GHÉP ‘LEATHERNECK’, ‘NAVAL INFANTRY’ & PHƯƠNG THỨC CHUYỂN ĐỔI TỪ LOẠI (TRANSPOSITION)

Nhân ngày 22 tháng 12 … năm ấy

n.p.v.c

MARINES: THỦY QUÂN LỤC CHIẾN, LÍNH THỦY ĐÁNH BỘ

LEATHERNECK: LÍNH CỔ DA, THỦY QUÂN LỤC CHIẾN

NAVAL INFANTRY: THỦY QUÂN LỤC CHIẾN, LÍNH THỦY ĐÁNH BỘ

CHUYỂN ĐỔI TỪ LOẠI (TRANSPOSITION/ˌtrænspəˈzɪʃn/)

Theo Vinay & Darbelnet trong ‘Translation Procedures’ (tr.65) đăng trong ‘Readings in Translation Theory’ (nxb Loimaan Kirjapaino Oy) thì ‘chuyển đổi từ loại có nghĩa là thay thế một từ loại này bằng một từ loại khác mà không thay đổi nghĩa của thông điệp (transposition means the replacing of one word-class by another without changing the meaning of the message). Phương thức này cũng có thể được dùng trong một ngôn ngữ như là sự viết lại (rewording). Như vậy, ‘He announced that he would return’ có thể viết lại thành ‘He announced his return (động từ ở mệnh đề phụ thành danh từ).

Trong dịch thuật, có thể phân biệt 2 loại chuyển đổi từ loại:

(a) bắt buộc (obligatory /ɒˈblɪɡətərɪ/)

(b) không bắt buộc (optional  / ˈɒpʃ(ə)nəl /).

– Chuyển đổi từ loại bắt buộc: ví dụ, ở tiếng Pháp, ‘dès son lever’ khi được dịch sang tiếng Anh thì chỉ có một phương thức chuyển đổi từ loại bắt buộc từ danh từ tiếng Pháp ‘lever’ (sự thức dậy) sang cụm động từ ở tiếng Anh: as soon as he gets / got up, vì tiếng Anh chỉ có một hình thức động từ mà thôi.

– Chuyển đổi từ loại không bắt buộc: nếu như dịch ngược lại câu ‘as soon as he gets / got up’ thì có thể dịch nguyên văn là ‘dès qu’elle s’est levée’ hoặc dịch theo phương thức chuyển đổi động từ thành danh từ là ‘dès son lever’. Trái lại, hai câu tương đương ‘après qu’ il sera revenu’ và ‘after he comes back’ đều có thể dịch theo phương thức chuyển đổi từ loại là ‘après son retour’, ‘after his return’.

Phương thức chuyển đổi từ loại không chỉ xảy ra giữa hai từ loại động từ và danh từ mà còn giữa các từ loại khác. Vinay và Darbelnet liệt kê ít ra mười loại chuyển đổi từ loại khác nhau. Sau đây xin giới thiệu một số phương thức chuyển đổi từ loại:

Động từ —> danh từ: ‘as soon as she got up’ —> ‘dès son lever’

Trạng từ —> động từ ‘He will soon be back’ —> ‘Il ne tardera pas à rentrer

BA THUẬT NGỮ QUÂN SỰ TIẾNG ANH ‘MARINES’, ‘LEATHERNECK’, VÀ ‘NAVAL INFANTRY’ & PHƯƠNG THỨC CHUYỂN LOẠI

Như đã nói trên, Vinay và Darbelnet liệt kê ít ra mười loại chuyển đổi từ loại khác nhau và hai trong số mười loại này đã được đề cập trên. Sau đây xin giới thiệu phương thức chuyển loại của ba thuật ngữ quân sự tiếng Anh ‘marines’, ‘leatherneck’, và ‘naval infantry’.

Từ đơn —> cụm từ: ‘marines’ —> ‘thủy quân lục chiến’ / ‘lính thủy đánh bộ’

Từ ghép —> cụm từ: ‘leatherneck’ —> ‘lính cổ da’ / ‘thủy quân lục chiến’

Từ ghép —> cụm từ: ‘naval infantry’ —> ‘thủy quân lục chiến’ / ‘lính thủy đánh bộ’

Sách tham khảo

1. Catford J.C (ed), ‘Translation Shifts’ p.p 70-79 in Chesterman.A. (1989), Readings in Translation Theory, Loimaan Kirjapaino Oy.

2. Vinay J.P. & Darbelnet J. (ed), ‘Translation Procedures’ p.p 61-69 in Chesterman .A. (1989), Readings in Translation Theory, Loimaan Kirjapaino Oy.

Thạc gián ngày 5 tháng 12 năm 2020