nguyễn phước vĩnh cố (n.p.v.c) 

CHÂU CHẤU ĐÁ XE

Ở tiếng Việt, khi nói về một kẻ yếu mà dám chống kẻ mạnh hơn gấp bội , người ta thường ví von là “châu chấu đá xe”, “châu chấu đá voi” hoặc “trứng chọi với đá”. Đây cũng là ý nghĩa câu ca dao trên “Nực cười châu chấu đá xe, tưởng rằng chấu ngã ai dè xe nghiêng”.

PHƯƠNG THỨC DỊCH THOÁT (ADAPTATION)

Adaptation /ˌædæpˈteɪʃ(ə)n/ là phương thức cuối cùng trong 7 phương thức của Vinay và Darbelnet được dùng khi một tình huống trong văn hóa gốc không tồn tại trong văn hóa dịch vì vậy phải có một sở chỉ tương đương với văn hóa gốc trong văn hóa dịch (This last procedure is used in cases where the situation to which the message refers does not exist at all in the TL and must thus be created by reference to a new situation, which is judged to be equivalent).

Sau đây là một ví dụ về phương thức dịch thoát được nêu bởi Vinay và Darbelnet: về mặt văn hóa việc ông bố người Anh hôn con gái mình ở miệng là bình thường nhưng một hành động tương tự là không thể chấp nhận xét về mặt văn hóa ở một văn bản tiếng Pháp. Để dịch câu “he kissed his daughter on the mouth” trong ngữ cảnh một người cha trở về nhà sau khi đi du lịch dài ngày thì người dịch phải tạo ra một tình huống mới mà có thể được xem là tương đương. Vì vậy, phương thức dịch thoát có thể được mô tả là một loại tương đương đặc biệt, tương đương tình huống. Cách dịch phù hợp hơn trong trường hợp này sẽ là “il serra tendrement sa fille dans ses bra” (“he tenderly embraced his daughter in his arms”: ông ta âu yếm ôm cô gái con của mình).

DAVID  /ˈdeɪvɪd/, GOLIATH  /ɡəˈlaɪəθ/ Ở TIẾNG ANH VÀ PHƯƠNG THỨC DỊCH THOÁT

AI (TRÍ TUỆ NHÂN TẠO) NÓI VỀ DAVID

David (hay Đa-vít) chủ yếu được biết đến là vị vua thứ hai của Vương quốc Israel thống nhất, một nhân vật quan trọng trong Kinh Thánh Do Thái và Kitô giáo, nổi tiếng với chiến thắng anh hùng trước gã khổng lồ Goliath, cùng với việc sáng tác nhiều bài Thánh Vịnh. Ông cũng là tên của một bức tượng điêu khắc nổi tiếng của Michelangelo, một kiệt tác nghệ thuật thời Phục Hưng mô tả David trong khoảnh khắc chuẩn bị chiến đấu với Goliath.

AI (TRÍ TUỆ NHÂN TẠO) NÓI VỀ GOLIATH 

“Goliath” có hai nghĩa chính: ám chỉ gã khổng lồ Philistine trong Kinh Thánh, nổi tiếng bị David giết chết, và được dùng theo nghĩa bóng để chỉ bất kỳ người, tổ chức hoặc vật thể nào to lớn và hùng mạnh bất thường. Câu chuyện về David và Goliath tượng trưng cho chiến thắng của một đối thủ nhỏ bé, yếu đuối hơn trước một kẻ thù to lớn và hùng mạnh hơn nhiều.

DAVID, GOLIATH VÀ PHƯƠNG THỨC DỊCH THOÁT

GADDAFI QUYẾT ‘CHÂU CHẤU ĐÁ XE’, TẤN CÔNG CHÂU ÂU

Như đã nói trên, ở tiếng Việt, khi nói về một kẻ yếu mà dám chống kẻ mạnh hơn gấp bội , người ta thường ví von là “châu chấu đá xe”, “châu chấu đá voi” hoặc “trứng chọi với đá”. Trái lại, trong văn hóa và ngôn ngữ Anh Mỹ, “Goliath” là biểu tượng của một “gã khổng lồ” có sức mạnh vượt trội, một chiến binh vĩ đại và là đối thủ của David, một chàng trai trẻ có vẻ yếu thế hơn nhưng đã đánh bại Goliath bằng trí tuệ và lòng can đảm. Vì vậy để chuyển được nét nghĩa của câu nói ‘châu chấu đá xe’  từ tiếng Việt sang tiếng Anh người dịch phải tìm một sở chỉ tương đương ở tiếng Anh là ‘David’ (châu chấu) và ‘Goliath’ (xe, voi, …). Ví dụ sau đây cho thấy người dịch đã áp dụng phương thức dịch thoát cho câu “Gaddafi quyết “châu chấu đá xe”, tấn công Châu âu”. là “Gaddafi (David) determined to attack Europe (Goliath) hay câu ‘Lực lượng quân sự Ukraine và Nga được ví như “châu chấu đá xe”’ là ‘Ukrainian and Russian military forces are likened to “a david fighting goliath”’ . Xin xem thêm một số cách dịch ‘châu chấu đá xe’ :

1. Châu chấu đá xe:  ‘David fights Goliath’

Tác giả: Mark A. Ashwill trong ‘Vietnam Today: A Guide to a Nation at a Crossroad’.

2. Châu chấu đá xe (đá voi) được dịch thành hai cách:

a. A grasshopper kicks a carriage (an elephant).

b. David fights Goliath.

Tác giả: Đặng Chấn Liêu & Lê Khả Kế

3. Gaddafi quyết “châu chấu đá xe”, tấn công Châu âu”.

Gaddafi (David) determined to attack Europe (Goliath).

Tác giả: Nguyễn Phước Vĩnh cố  

DAVID , GOLIATH  Ở CÁC VĂN BẢN TIẾNG ANH

TAIWAN (DAVID) vs CHINA (GOLIATH)

– Taiwan prepares for David vs. Goliath clash with China

– Taiwan is shaping as the defiant underdog in seemingly inevitable ‘David versus Goliath’ battle with China’s massive fighting force

UCRAINE (DAVID) vs RUSSIA (GOLIATH)

– War in Ukraine: how to help David down Goliath?

– On the Ukrainian David, and the Russian Goliath

Thanh Khê, Đà Nẵng 17/10/2025