TẠI SAO ‘MỒNG 1 THÁNG 1 ÂM LỊCH’ … LÀ VẤN ĐỀ DỊCH THUẬT?

Nguyễn Phước V.ĩ.n.h C.ố

a l.e.a.r.n.e.r of the University of Google  

DƯƠNG LỊCH (GREGORIAN CALENDAR), ÂM DƯƠNG LỊCH (LUNISOLAR CALENDAR)

Người Việt hiện nay khi nói thuật ngữ dương lịch nói chung là nói tới lịch Gregorian calender /ɡrɪˌɡɔːriən ˈkæləndər/ mặc dù trên thực tế có nhiều loại lịch khác và dương lịch được sử dụng phổ biến trên thế giới.

TỪ ĐIỂN CAMBRIDGE ĐỊNH NGHĨA GREGORIAN CALENDAR

Gregorian calendar

noun [ S ]

UK  /ɡrɪˌɡɔː.ri.ən ˈkæl.ən.dər/ US  /ɡrɪˌɡɔːr.i.ən ˈkæl.ən.dɚ/

 the Gregorian calendar

the system now used in most parts of the world to divide the 365 days of the year into weeks and months, and to number the years:

In 1582, Pope Gregory XIII introduced the Gregorian calendar, intended to correct inaccuracies in the Julian calendar that had been in use since 46 B.C.

The Chinese or Lunar New Year falls somewhere between January 21 and February 21 on the Gregorian calendar.

Âm dương lịch (lunisolar calender /luːnɪˌsəʊlə ˈkæləndər/) lại được sử dụng ở nhiều nền văn hóa trong đó có Việt nam nhưng người Việt lại dùng âm lịch cho các lễ hội và Tết Nguyên Đán và những ngày trọng đại như lễ cưới, kỵ giỗ …

TỪ ĐIỂN CAMBRIDGE ĐỊNH NGHĨA LUNISOLAR CALENDAR

lunisolar calendar

noun [ C ]

UK/luː.nɪˌsəʊ.lə ˈkæl.ən.dər/ US/ˌluː.nɪˌsoʊ.lɚ ˈkæl.ən.dɚ/

any of various systems for measuring the days, weeks, and months of the year that are based both on the phases of the moon (= the regular changes in the shape of the moon as it appears to us on earth) and the position of the sun in the sky:

Chinese historical records place the origin of a lunisolar calendar of 366 days to circa 3000 BCE.

The Tanabata Festival is a traditional Japanese festival held in July according to the Japanese lunisolar calendar.

Ai học tiếng Anh dù chỉ ở giai đoạn đầu (cơ bản) đều có thể viết được ngày, tháng, năm ở tiếng Anh Anh hay Anh Mỹ.

Sau đây là một ví dụ viết về ngày tháng trong tiếng Anh Anh, Anh Mỹ.

Today is on 7th February, 2024.

o Vietnamese Teacher’s Day (also known as the Vietnamese Teachers’ Charter Day) is celebrated every year on 20 November. (Anh Anh)

o Vietnamese Teacher’s Day (also known as the Vietnamese Teachers’ Charter Day) is celebrated every year on  November 20. (Anh Mỹ)

o Vietnamese New Year generally falls in January or February, based on the lunar calendar. The Vietnam Tet in 2024 will occur on February 10, the year of the Dragon.

Người Anh, Mỹ … không dùng Âm lịch nên khi dịch một khái niệm ‘mồng 1 tháng 1 ÂL’ thì người dịch gặp phải vấn đề.

HỎI ChatGPT VỀ CÁCH VIẾT NGÀY THÁNG ÂM LỊCH TRONG TIẾNG ANH

HỎI: Cách viết ngày tháng âm lịch trong tiếng Anh

ChatGPT TRẢ LỜI:

Viết ngày tháng âm lịch trong tiếng Anh thường sử dụng các thuật ngữ và ký hiệu đặc biệt để diễn đạt ngày, tháng và năm âm lịch. Dưới đây là một ví dụ về cách viết ngày tháng âm lịch trong tiếng Anh:

Sử dụng Ngày Âm Lịch:

Trong trường hợp bạn muốn chỉ rõ ngày âm lịch, bạn có thể sử dụng các từ như “Lunar date” hoặc “Lunar day” trước ngày âm lịch. Ví dụ: “Lunar date: 15th.”

Sử Dụng Tên Các Tháng Âm Lịch:

Các tháng âm lịch thường được gọi bằng các tên đặc biệt, ví dụ: “First Month” thay vì “January.”

Ký Hiệu Cụ Thể:

Có thể sử dụng ký hiệu cụ thể để chỉ ra ngày tháng âm lịch, ví dụ: “农历” (nóng lịch) hoặc “阴历” (âm lịch) là các từ có thể xuất hiện.

Kết Hợp Ngày Dương Lịch:

Đôi khi, người ta cũng thường kết hợp ngày dương lịch vào để làm cho thông tin rõ ràng hơn. Ví dụ: “Lunar date: 15th (January 5th in the lunar calendar).”

Ví dụ:

“Lunar date: 15th (March 2nd in the lunar calendar).”

Lưu ý rằng cách viết có thể thay đổi tùy thuộc vào ngữ cảnh cụ thể và người viết. Nếu bạn đang viết trong bối cảnh cụ thể hoặc theo quy định của một tổ chức nào đó, hãy tuân theo các hướng dẫn cụ thể của họ.

Cách trả lời của ChatGPT về ‘Cách viết ngày tháng âm lịch trong tiếng Anh’ ở lần hỏi đầu tiên cho ta thấy không mấy thoả đáng và cách này thường thấy trong các trang nói về tử vi tướng số; tuy nhiên, ChatGPT lại cho kết quả chính xác về tháng âm lịch là “First Month” thay vì “January.”

HỎI ChatGPT LẦN THỨ HAI VỀ CÁCH VIẾT NGÀY THÁNG ÂM LỊCH TRONG TIẾNG ANH

Trả lời lần hai thì ChatGPT lại cho kết quả chính xác khi cho một ‘format’ kèm theo ví dụ,  ‘the lunar date for the first day of the first lunar month in the year 2022 would be written as (ngày 01 tháng 01 âm lịch năm 2022 được viết là) “1st day of the 1st lunar month, 2022.”’ . ChatGPT cũng lưu ý thêm có thể có các biến thể về cách viết ngày tháng âm lịch trong tiếng Anh.

In English, the lunar calendar dates are typically written using the format “Lunar Date, Lunar Month, Lunar Year.” For example, the lunar date for the first day of the first lunar month in the year 2022 would be written as “1st day of the 1st lunar month, 2022.” It’s important to note that there may be variations in how different sources or individuals choose to write lunar dates in English.

TỜ VIETNAM NEWS DỊCH VĂN BẢN ‘ĐỀ XUẤT CỦA BỘ THƯƠNG BINH VÀ LAO ĐỘNG VỀ VIỆC NGHỈ TẾT NGUYÊN ĐÁN NĂM 2020 DÙNG NGÀY DƯƠNG LỊCH VÀ ÂM LỊCH

Văn bản dịch tiếng Anh:

Prime Minister Nguyễn Xuân Phúc has approved the suggestion by the Ministry of Labour, Invalids and Social Affairs for a seven-day Tết (lunar new year) holiday that would come in late January next year.

Accordingly, holidays for Tết 2024 will start from Thursday, January 23, 2020 (or the 29th day of the last lunar month of the Year of the Pig) to the end of Wednesday, January 29, 2020 (or the fifth day of the first lunar month of the Year of the Rat).

DỊCH ‘MỒNG 1 THÁNG 1 ÂM LỊCH’ SANG TIẾNG ANH

Tháng Một/tháng 1 (tiếng Anh là January) là tháng đầu tiên trong lịch Gregory . Trong âm lịch, tháng đầu tiên gọi là tháng Giêng và tháng Giêng tương đương với tiếng Anh trong trường hợp này là ‘first month’ và mồng 1 là ‘first day’.

Vậy, câu ‘Tết nhằm vào ngày 1 tháng 1 (tháng Giêng) ÂL, 2020’ có thể dịch sang tiếng Anh là ‘ ‘Tet is on/falls on the 1st day of the 1st lunar month, 2020’ .

Văn bản tiếng Việt:

– Tết Nguyên Đán  diễn ra vào ngày mồng 1 tháng Giêng.   

Bản dịch tiếng Anh gợi ý:

– ‘Tet is on/falls/is held on/takes place on the 1st day of the 1st lunar month/ the first month of the lunar calendar, 2024’

CNN DÙNG NGÀY THÁNG ÂM LỊCH TRONG MỘT VĂN BẢN TIẾNG ANH

Trong một bài viết ‘Enter the Year of the Dragon: A 2024 guide to Lunar New Year’ trên CNN của tác giả Maggie Hiufu Wongs ta thấy có 2 đoạn văn dùng ngày tháng âm lịch bằng tiếng Anh:

– Festive cakes and puddings are made on the 24th day of the last lunar month (February 3 in 2024). Why? The word for cakes and puddings is “gao” in Mandarin and “gou” in Cantonese, which sound the same as the word for “tall.”

– Not all prep work is fun. According to Lunar New Year tradition, a big cleanup should be carried out in homes on the 28th day of the last lunar month, which falls on February 7 this year.

CÁCH VIẾT NGÀY THÁNG ÂM LỊCH TRONG THIỆP CƯỚI BẰNG TIÊNG ANH

Giả định ngày vui của chị anh A & B  là ngày 20 tháng 11, 2024 (nhằm ngày 20 tháng 10 ÂL, 2024 thì văn bản dịch tiếng Anh gợi ý sẽ là:

Bản dịch tiếng Anh gợi ý:

A & B

Request the honour of your presence

At our marriage

20th of November (20th day of the tenth lunar month of the Year of the Dragon)

Twenty and twenty-four

An Khê, Thanh Khê, Đà Nẵng 10/02 /2024 ( 1/ 1/ năm Giáp Thìn)