PHAN NGỌC, NGUYỄN HỒNG CỔN, NGỌC THỨ LANG, NGUYỄN PHƯỚC VĨNH CỐ, RODERICK JONES, GOOGLE TRANSLATE, TỪ ĐIỂN ANH-VIỆT

nguyenphuoc vinhco

n g u y e n p h u o c v i n h c o

nguyễn phước vĩnh cố

PHAN NGỌC

Theo Phan Ngọc trong ‘Cách Giải Thích Văn Học Bằng Ngôn Ngữ Học’ (2000, tr.219-220, NXB Trẻ) thì ‘để có những câu văn dễ hiểu và Việt nam, trong dịch hay viết nên đổi các kiến trúc danh từ thành kiến trúc động từ’. Ông cho ví dụ ‘Thấy quân ta đến, quân địch tháo chạy’ rõ ràng là dễ hiểu hơn ‘Trước sự xuất hiện của quân ta, quân địch tháo chạy’.

NGUYỄN HỒNG CỔN

Theo TS Nguyễn Hồng Cổn trong ‘Về Sự Phi Đối Xứng Giữa Hình Thức và Ý Nghĩa Trong các Đơn Vị Ngữ Pháp (2000, tr.40, Tạp chí Ngôn Ngữ số 7) thì ‘người Anh khi cám ơn người khác về một việc gì mà người đó đã làm cho mình hay dùng cụm danh từ bổ ngữ sau động từ ‘thank’: Thank you ‘for your hep’, Thank you ‘for your visit’. Cũng diễn đạt ý đó, người Việt thường dùng sau động từ cám ơn một kết cấu chủ vị làm bổ ngữ: Cám ơn anh ‘đã giúp đỡ’, Cám ơn ông ‘đã viếng thăm’.

NGỌC THỨ LANG

Bản dịch ‘Bố già’ của Ngọc Thứ Lang chuyển ngữ từ nguyên bản tiếng Anh năm 1972 sang tiếng Việt mà trong đó có cụm danh từ ở nguyên bản tiếng Anh: Much to the Don’s annoyance he was summoned into the house by his bodyguard (tr.298) được ông chuyển thành cụm chủ vị: Ông trùm đã có vẻ bất mãn khi bị thằng cận vệ mời vô coi (tr.256).

NGUYỄN PHƯỚC VĨNH CỐ

Nguyễn phước vĩnh Cố trong bài báo ‘Đặc điểm của tiếng Anh pháp lý: Các thách thức về ngôn ngữ trong dịch thuật’ gởi cho hội thảo liên ngành ngôn ngữ học toàn quốc đã tổ chức tại Huế cho rằng ‘tiếng Anh pháp lý có khuynh hướng dùng ‘cấu trúc danh từ’ thì ở tiếng Việt lại ưa thích ‘cấu trúc động từ’: Upon the conclusion of this Agreement (Khi hợp đồng này được ký kết/khi ký kết hợp đồng này = When this Agreement was concluded) và Shipment is to be effected 30 days after the acceptance of the relevant L/C (sau khi L/C liên quan được chấp nhận = after the relevant L/C was accepted).

RODERICK JONES

Roderick Jones trong cuốn ‘Conference Interpreting Explained’

Roderick Jones (2002) trong cuốn ‘Conference Interpreting Explained’ giới thiệu một kỹ thuật trong phiên dịch đồng thời mà ông gọi là ‘stylistic reformulation’ (tái diễn đạt phong cách) cho rằng ở tiếng Anh một diễn giả (speaker) có thể dùng một mệnh đề phụ mà ý nghĩa có thể diễn đạt bởi động từ như ‘When the president came to power … (Khi tổng thống lên nắm quyền…)’, After the military junta seized power … (Sau khi chính phủ quân quản lên nắm quyền…)’, ‘Before the president in exile was assassinated …’ (Trước khi tổng thống lưu vong bị ám sát … ) và người phiên dịch có thể dịch tất cả mệnh đề này sang tiếng Pháp theo phương thức từ đối từ (word-for-word) mà không vi phạm quy tắc nào ở tiếng Pháp nhưng nếu một người Pháp nói tuỳ thích mà không nói đến bản gốc tiếng Anh thì có lẽ họ sẽ chọn diễn đạt cùng một ý nghĩa qua cách dùng danh từ thay vì động từ mà chúng ta nhận thấy ở tiếng Anh, cấu trúc động từ trên sẽ là ‘On the arrival in power of the president …’ (Khi lên nắm quyền tổng thống), ‘After the taking of power by the military junta …’ (Sau sự nắm quyền của chính phủ quân quản), hoặc ‘Before the assassination of the president in exile …’ (Trước sự ám sát tổng thống lưu vong).

GOOGLE TRANSLATE

Nếu ta nhờ Google Translate (GT) dịch sang tiếng Việt các câu có cấu trúc danh từ như trên On the arrival in power of the president …’, ‘After the taking of power by the military junta …’, hoặc ‘Before the assassination of the president in exile …’ thì GT có vẻ như hiểu được điều mà Phan Ngọc nói, GT đổi các kiến trúc danh từ trên thành kiến trúc động từ ở tiếng Anh lần lượt như sau: ‘Khi tổng thống lên nắm quyền …’, ‘Sau khi chính quyền quân sự lên nắm quyền …’, hoặc ‘Trước khi tổng thống lưu vong bị ám sát …’, như thế GT hẳn đã nắm rất vững các nguyên tắc tiếng Việt.

TỪ ĐIỂN ANH-VIỆT (1993)

Từ điển Anh-Việt của Viện Ngôn Ngữ Học, NXB tp HCM có một ví dụ có cụm danh từ ‘To my astonishment’ (tr.85) trong câu ‘To my astonishment, it had competely disappeared’ nhưng đã không dịch được như Ngọc Thứ Lang mà dịch sát nghĩa từ cấu trúc tiếng Anh (?): ‘Trước sự kinh ngạc của tôi, nó đã hoàn toàn biến mất’. Theo thầy Vinh Nguyen, một thành viên của Nhóm Nghiên Cứu Ngôn Ngữ, Văn Hoá, và Dịch Thuật thì cụm danh từ ‘’To my astonishment’’ nên dịch sang cấu trúc động từ ở tiếng Việt ‘Tôi lấy làm ngạc nhiên’ ( nó đã hoàn toàn biến mất.)

An Khê, Thanh Khê, Đà Nẵng 20/6/2023