LÝ THUYẾT DỊCH: HÌNH THỨC NÀO TƯƠNG ĐƯƠNG VỚI BỘ MÔN NÀY TRONG TIẾNG ANH?

n.p.v.c

SCIENCE OF TRANSLATING/TRANSLATION (Nida, Wilss)

Một câu hỏi tưởng chừng khá đơn giản nhưng có một ‘hình thức’ (từ ngữ …)  đòi hỏi một kiến thức và sự lựa chọn. Thứ nhất, cụm từ lý thuyết dịch ở tiếng Việt mà tương đương ở tiếng Anh như câu hỏi có từ thời Nida (1964) trong một bài báo ‘Toward a Science of Translating’ (1964), về sau này thấy Wilss cũng dùng đến trong bài báo ‘The Science of Translation: Problems and Methods’ dịch từ tiếng Đức ‘Uberset- zungswissenscbaft and Methoden’ (1977).

TRANSLATOLOGY /ˌtrænzleɪˈtɒlədʒi/ (Goffin)

TRADUCTOLOGIE (tiếng Pháp)

Thuật ngữ ‘translatology’ để chỉ các nghiên cứu dịch thuật và được Brian Harris dùng đầu tiên tại đại học Ottawa (1977) trong bài báo ‘Papers in Translatology’. Trong nhiều năm, có nhiều thuật ngữ khác nhau được sử dụng trong các bài viết liên quan đến dịch thuật. Ở tiếng Anh, ta có thể bắt gặp ‘the art’ hay ‘the craft of translation’, ‘the principles of translation’, ‘the fundamentals’, hoặc ‘the philosophy’. Roger Coffin gợi ý tên gọi ‘translatology’ mà từ cùng gốc của nó ở tiếng Pháp là ‘traductologie’.

TRANSLATION THEORY/THEORY OF TRANSLATION

Trong số các thuật ngữ đó ‘translation theory’/ ‘theory of translation’ (lý thuyết dịch thuật) cũng là thuật ngữ đuợc dùng phổ biến nhất trong các công trình nghiên cứu về dịch thuật bằng tiếng Anh (Nida 1964, Catford 1965, Steiner 1975, Bell 1986, 1991).

TRANSLATION STUDIES

 Tuy nhiên, tên gọi do Holmes đề xuất được sử dụng rộng rãi nhất hiện nay là ‘translation studies’ (nghiên cứu dịch thuật/dịch thuật học). Như đề đề cập trên trong bài báo chuyên đề ‘Tên và Bản Chất của Nghiên Cứu Dịch Thuật’ (The Name and Nature of Translation Studies) James Holmes đã lập luận việc áp dụng ‘nghiên cứu dịch thuật (translation studies) là thuật ngữ tiêu chuẩn cho toàn bộ ngành học và các học giả khác đã tán đồng quan điểm của Holmes.

TỪ NGỮ ‘STUDIES’ TRONG ‘TRANSLATION STUDIES’ CÓ NGHĨA LÀ GÌ?

Theo từ điển Oxford Trực Tuyến https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/ thì ‘studies’ có nghĩa như sau:

studies [uncountable + singular or plural verb] used in the names of some academic subjects (được sử dụng trong tên của một số môn học) với các ví dụ như: ‘business studies’, ‘media studies’, ‘American studies’ …

Tài liệu tham khảo

1. Catford, J.C., A Linguistic Theory of Translation, Oxford University, Oxford, 1965.

2. Hatim B., Mason I., Discourse and the Translator,  Longman, UK, 1990.

3. Homes J. S.,  The Name and Nature of Translation Studies, in The Translation  Studies Reader,  L. Venuti (ed.), Roudledge,   London & New York, 1998.

4. Jakobson R., On Linguistic Aspects of  Translation (1959), in The Translation  Studies Reader,  L. Venuti (ed.), Roudledge,   London & New York, 1998.

5. Larson M.L., Meaning-based Trasnlation: A Guide to Cross-Language Equivalence, University Press of American, Lanham 1994.

6. Newmark, P.A., A Textbook of Translation, Prentice Hall, London ,1988.

7. Nguyễn Hồng Cổn,  Cơ Sở Ngôn Ngữ Học Của Nghiên Cứu Dịch Thuật và Bộ Môn https://ngonnguhoc.org/index.php?option=com_content&view=article&id=234:c-sngon-ng-hc-ca-nghien-cu-dch-thut-va-b-mon-dch-thut-hc&catid=29:bai-nghiencuu&Itemid=39 

8. Nida E.A., Taber C., The Theory and Practice of Translation, Leiden 1969.

9. Wilss W., The Science of Translation, Narr, Tubingen, 1982.

Tagged as: dịch thuật