TẾT NGUYÊN ĐÁN VÀ DỊCH THUẬT

NHỮNG VẤN ĐỀ DỊCH THUẬT VÀO NHỮNG NGÀY ĐẦU NĂM CANH TÝ

TẾT NGUYÊN ĐÁN VÀ DỊCH THUẬT

Theo Wikipedia, Tết Nguyên Đán (còn gọi là Tết Cả,Tết Ta, Tết Âm lịch, Tết Cổ truyền hay chỉ gọi đơn giản là Tết) là dịp lễ đầu năm âm lịch quan trọng và có ý nghĩa bậc nhất ở Việt Nam, cùng với văn hóa Tết Âm lịch của các nước Đông Á

– Tết Nguyên Đán + tiếng Anh

Nếu ta muốn biết ‘Tết Nguyên Đán’ tên gọi tiếng Anh là gì thì cũng gõ theo từ khóa nêu trên & sẽ nhận được kết quả như ‘Lunar New Year’.

– Lunar New Year + also known as … hoặc Tết + also known as …

Muốn biết ‘Lunar New Year’ còn có tên gọi nào khác trong tiếng Anh thì ta cứ gõ theo các từ khóa trên & sẽ nhận nhiều kết quả như ‘Tết’, Vietnamese New Year, Vietnamese Lunar New Year or Tet Holiday …

TẠI SAO ‘MỒNG 1 THÁNG 1 ÂM LỊCH’ … LÀ VẤN ĐỀ DỊCH THUẬT?

DƯƠNG LỊCH, ÂM DƯƠNG LỊCH

Mới đây, có anh Nhật Tân đặt một câu hỏi rất thú vị mà thoạt đầu tưởng đơn giản nhưng … Câu hỏi là: ‘Tết nhằm vào ngày 1 tháng 1 (tháng Giêng) ÂL, 2020’ thì nên dịch ‘ngày 1 tháng 1’ nói trên như thế nào?

Người Việt hiện nay khi nói thuật ngữ dương lịch nói chung là nói tới lịch Gregory mặc dù trên thực tế có nhiều loại lịch khác và dương lịch (lịch Gregory) được sử dụng phổ biến trên thế giới.

Âm dương lịch lại được sử dụng ở nhiều nền văn hóa trong đó có Việt nam nhưng người Việt lại dùng âm lịch cho các lễ hội và Tết Nguyên Đán và những ngày trọng đại như lễ cưới, kỵ giỗ …

Câu hỏi của anh Nhật Tân, dù chỉ về ngày tháng trong tiếng Anh nhưng lại liên quan đến NGÔN NGỮ, VĂN HÓA, và DỊCH THUẬT. Điều mà anh Tân hỏi được các nhà lý thuyết dịch gọi là ‘mất trong dịch’ (loss in translation).

MẤT TRONG DỊCH (LOSS IN TRANSLATION)

Susan Bassnett trong ‘Translation Studies’ cho rằng ‘mất trong dịch là những khó khăn mà người dịch vấp phải khi gặp các thuật ngữ hoặc khái niệm mà ở ngôn ngữ gốc (SL) không tồn tại trong ngôn ngữ dịch/đích (TL)’ (the problem of loss in translation, in particular about the difficulties encountered by the translator when faced with the terms or concepts in the SL that do not exist in the TL). Điều này cho thấy người Anh, Mỹ … không dùng Âm lịch nên khi dịch một khái niệm ‘mồng 1 tháng 1 ÂL’ thì người dịch gặp phải vấn đề..

CÂU HỎI CỦA ANH NHẬT TÂN VÀ CÂU TRẢ LỜI

Tháng Một/tháng 1 (tiếng Anh là January) là tháng đầu tiên trong lịch Gregory . Trong âm lịch, tháng đầu tiên gọi là tháng Giêng và tháng Giêng tương đương với tiếng Anh trong trường hợp này là ‘first month’ và mồng 1 là ‘first day’.

Vậy, câu ‘Tết nhằm vào ngày 1 tháng 1 (tháng Giêng) ÂL, 2020’ có thể chuyển sang tiếng Anh là ‘ ‘Tet is on/falls on the 1st day of the 1st lunar month, 2020’ .

Sau đây xin giới thiệu một văn bản về việc Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đồng ý với đề xuất của Bộ Thương binh và Lao động về việc nghỉ Tết Nguyên Đán được tờ Vietnam News dịch sang tiếng Anh, dùng ngày Dương lịch và Âm lịch trong văn bản:

Prime Minister Nguyễn Xuân Phúc has approved the suggestion by the Ministry of Labour, Invalids and Social Affairs for a seven-day Tết (lunar new year) holiday that would come in late January next year.

Accordingly, holidays for Tết 2020 will start from Thursday, January 23, 2020 (or the 29th day of the last lunar month of the Year of the Pig) to the end of Wednesday, January 29, 2020 (or the fifth day of the first lunar month of the Year of the Rat).

Thạc gián, ngày 13 tháng 1, 2020 (nhằm ngày 7 tháng 12 âm lịch, 2020)

nguyễn phước vĩnh cố