THUẬT NGỮ Y HỌC: MÁY DỊCH & NGƯỜI DỊCH

THUẬT NGỮ Y HỌC: MÁY DỊCH & NGƯỜI DỊCH

Nguyễn Phước Vĩnh Cố
Bảo Nguyên
Hải Anh

GOOGLE TRANSLATE (GT) VÀ CÂU CHUYỆN VỀ THUẬT NGỮ CHUYÊN NGÀNH

Lâu nay, người ta vẫn xem việc dùng máy dịch (machine translation) mà ở đây là ‘Google Translate’ (vì rất dễ sử dụng và lại miễn phí và gần như như lúc nào cũng có sẵn so với các phần mềm dịch khác như Wordfast, Trados….) dễ bị gán cho cái nhãn là ‘Dịch là phản’ (Translators are traitors). Cần nhắc lại một chuyện ‘ầm ĩ’ liên quan đến việc dùng ‘Google Translate’ trên mạng. Đó là vào năm 2011, một lỗi sai không đáng có nhưng vẫn xảy ra khi một tấm bia đá chú thích cây gạo đại thụ 700 tuổi bằng tiếng Anh ở khu vực đền Mõ thôn Nghi Dương, xã Ngũ Phú, huyện Kiến Thụy ở Hải Phòng. Cụ thể, cụm từ “cây gạo đại thụ” được dịch khá sát nghĩa là “plant rice university acceptance” (!) và năm Giáp Thân được dịch phóng tác thành “body armor”. Cộng đồng mạng xem đây là lỗi của “Google Translate” và cũng từ đó cụm từ ‘thảm họa dịch thuật’ (mistranslation) ra đời.

GT và THUẬT NGỮ Y HỌC

Một câu hỏi có thể đặt ra: “Liệu máy dịch có thể thay thế người dịch ở một số khía cạnh nào đó không như dịch các thuật ngữ y học chẳng hạn? Câu trả lời là … ‘rất có thể’. Nếu ta nhờ ‘Google Translate’ dịch thuật ngữ ‘cholangitis’ /ˈtʃəʊlənˈdʒʌɪtɪs/ sang tiếng Anh thì nó sẽ cho kết quả là ‘viêm đường mật’ mà ở một cuốn Sổ Tay Thuật Ngữ Y Học Anh-Việt (người dịch đấy nhé!) lại dịch là ‘viêm đường ruột’ (?). Nếu ta nhờ ‘Google Translate’ dịch thuật ngữ y học ‘viêm đường ruột’ thì ‘Google’ cho một kết quả là ‘IBD’. Hì, hì… ‘Google Translate’ dịch sai chăng? Không, chính xác 100% đấy! vì từ tắt ‘IBD’ được viết tắt từ cụm từ ‘Inflammatory Bowel Disease’ (bệnh viêm (đường) ruột).

THUẬT NGỮ Y HỌC: GT & NGƯỜI DỊCH

Nếu ta gõ thuật ngữ ‘bệnh viêm đường ruột’ chứ không gõ ‘viêm đường ruột’ lên ‘Google Translate’, nó sẽ cho kết quả là ‘Inflammatory Bowel Disease’ chứ không phải từ tắt ‘IBD’. Rõ ràng đối với thuật ngữ y học từ Anh sang Việt và hướng ngược lại ‘Google Translate’ đáng được điểm ‘10’ đấy chứ. Nếu bạn chưa tin ta có thể đưa thêm một thuật ngữ y học nữa trong một từ điển Anh-Việt gần đây được ‘nổ’ là gồm các nhà chuyên gia ngôn ngữ, dịch giả & học giả nhưng với một từ khá phổ biến trong y học là ‘pathologist’ thì ‘Google Translate’ dịch là ‘nhà bịnh lý học’ (từ của Google dịch) trong khi từ điển này lại dịch là ‘nhà dịch tễ học’ (?) nhưng nếu ta đưa từ ‘nhà dịch tễ học’ vào ‘Google Translate’ thì nó cho kết quả là ‘epidemiologist’.

Các thuật ngữ khoa học và y học tiếng Anh trong bài viết:

Thuật ngữ khoa học

– Red silk cotton tree: cây gạo
– Bombax /ˈbom.baks/ ceiba /ˈsʌɪbə/: danh pháp khoa học (cây gạo). 
– Bombax ceiba/cotton tree/red silk cotton/red cotton tree/kapok: cây gạo
– Great and old Red silk cotton tree (Bombax ceiba) planted in 1284: Cây gạo đại thụ trồng năm 1284

Thuật ngữ y học

– Cholangitis /ˈtʃəʊlənˈdʒʌɪtɪs/; viêm đường mật
– Pathologist /pəˈθɒlədʒɪst/: bác sĩ bệnh lý học/bác sĩ giải phẫu bệnh học
– Epidemiologist /ˌɛpɪdiːmɪˈɒlədʒɪst/: nhà dịch tễ học/bác sĩ dịch tễ học
– Irritable bowel syndrome (IBS) /ˌɪrɪtəbl ˈbaʊəl sɪndrəʊm/: hội chứng ruột kích thích
– Inflammatory Bowel Disease (IBD) /ɪnflæmət(ə)ri ˈbaʊəl dɪziːz/: bệnh viêm (đường) ruột.

Categorised in: dịch thuật, dịch thuật chuyên ngành, từ vựng y học