TẾT NGUYÊN TIÊU VÀ DỊCH THUẬT

NHỮNG VẤN ĐỀ DỊCH THUẬT VÀO NHỮNG NGÀY ĐẦU NĂM KỶ HỢI

TẾT NGUYÊN TIÊU VÀ DỊCH THUẬT

Theo Wikipedia, Tết Nguyên Tiêu (Rằm Tháng Giêng) là ngày lễ hội cổ truyền tại Trung Quốc và là tết Thượng Nguyên tại Việt Nam. Lễ hội trăng rằm từ giữa đêm 14 (đêm trước trăng rằm) trọn ngày 15 (ngày rằm) cho đến nửa đêm 15 (đêm trăng rằm) của tháng giêng Âm lịch.

– Tết Nguyên Tiêu + hay còn gọi là…

Nếu ta muốn biết Tết Nguyên Tiêu còn có tên gọi nào khác không thì ta có thể gõ như trên & sẽ nhân được một số kết quả như ‘Tết Thượng Nguyên’, hay ‘Tết Trạng Nguyên’, … còn được gọi là ‘Lễ Hội Đèn Hoa’/‘Tết Hoa Đăng’, ‘Tết Nguyên Tiêu’ (rằm tháng giêng, đêm rằm đầu năm của năm mới).

– Tết Nguyên Tiêu + tiếng Anh

Nếu ta muốn biết ‘Tết Nguyên Tiêu’ tên gọi tiếng Anh là gì thì cũng gõ theo từ khóa nêu trên & sẽ nhận được kết quả như ‘Lantern Festival’ (Lễ Hội Đèn Hoa), ‘full moon of the first month’ (đêm rằm của năm mới).

– Tết Nguyên Tiêu + wiki(pedia)

Nếu ta gõ theo từ khóa này thì sẽ có kết quả ‘First Full Moon Festival’.

TẠI SAO ‘RẰM THÁNG GIÊNG’ … LÀ VẤN ĐỀ DỊCH THUẬT?

DƯƠNG LỊCH, ÂM DƯƠNG LỊCH

Người Việt hiện nay khi nói thuật ngữ dương lịch nói chung là nói tới lịch Gregory mặc dù trên thực tế có nhiều loại lịch khác và dương lịch (lịch Gregory) được sử dụng phổ biến trên thế giới.

Âm dương lịch lại được sử dụng ở nhiều nền văn hóa trong đó có Việt nam nhưng người Việt lại dùng âm lịch cho các lễ hội và Tết Nguyên Đán.

Trước Tết một vài ngày, ở Diễn Đàn này có anh Nhật Tân đặt một câu hỏi rất thú vị mà thoạt đầu tưởng đơn giản nhưng … Câu hỏi là: ‘Tết nhằm vào ngày 1 tháng 1 (tháng Giêng) ÂL, 2019’ thì nên dịch ‘ngày 1 tháng 1’ nói trên như thế nào?

Câu hỏi của anh Nhật Tân, dù chỉ về ngày tháng trong tiếng Anh nhưng lại liên quan đến NGÔN NGỮ, VĂN HÓA, và DỊCH THUẬT. Cái mà anh Tân hỏi được các nhà lý thuyết dịch gọi là ‘mất trong dịch’ (loss in translation).

MẤT TRONG DỊCH (LOSS IN TRANSLATION)

Susan Bassnett trong ‘Translation Studies’ cho rằng ‘mất trong dịch là những khó khăn mà người dịch vấp phải khi gặp các thuật ngữ hoặc khái niệm mà ở ngôn ngữ gốc (SL) không tồn tại trong ngôn ngữ dịch/đích (TL)’. Điều này cho thấy người Anh, Mỹ … không dùng Âm lịch nên khi dịch một khái niệm ‘mồng 1 tháng 1 ÂL’ thì người dịch có vấn đề..

CÂU HỎI CỦA ANH Nhật Tân TÂN VÀ CÂU TRẢ LỜI CỦA ANH Vinh Nguyen

Tháng Một/tháng 1 (tiếng Anh là January) là tháng đầu tiên trong lịch Gregory . Trong âm lịch, tháng đầu tiên gọi là tháng Giêng và tháng Giêng tương đương với tiếng Anh trong trường hợp này là ‘first month’ và mồng 1 là ‘first day’.

Sau đây là câu dịch của anh Vinh Nguyen trong phần comment của Diễn Đàn: ‘Tet is on/falls on the 1st day of the 1st lunar month, 2019’ .

Quay trở lại với câu hỏi ‘rằm tháng Giêng’ trong câu ‘Tết Nguyên Tiêu diễn ra vào ngày rằm (ngày trăng tròn) tháng Giêng’ được dịch như thế nào?

Văn bản tiếng Việt:

– Tết Nguyên Tiêu diễn ra vào ngày rằm (ngày trăng tròn) tháng Giêng.

Bản dịch tiếng Anh gợi ý:

– The Nguyen Tieu (first full moon) Festival is on/is held on/takes place on the 15th day of the first lunar month/the first month of the lunar calendar.

Thạc gián, 12 khuya, Tết Nguyên Tiêu ( rằm tháng Giêng, 2019)
nguyễn phước vĩnh cố

Categorised in: dịch thuật chuyên ngành, Văn hóa